آیا تفاوت بین علائم بیماری شانکر باکتریایی و لکه غربالی هسته داران را می‌دانید؟ آیا می‌دانید قارچکشهای متفاوتی برای هر یک از بیماری‌های درختان میوه باید استفاده شود؟ آیا با علائم ظاهری هر یک از بیماری‌ها در باغ آشنا هستید؟ برای پاسخ به تمام این پرسش‌ها شما را به خواندن این مقاله دعوت می‌کنم.
به دلیل تنوع شرایط آب و هوایی انواع درختان هسته‌دار مانند گیلاس، زردآلو، آلو، هلو و بادام در کشور گسترش دارند و سطح زیر کشتی حدود ۲۷۳ هزار هکتار به میوه‌های هسته دار اختصاص دارد. هسته داران از مناطق معتدل و سرد تا مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری پراکنده شده‌اند و در هر یک از مناطق به آفات و بیماری‌های خاص خود را مبتلا میشوند.
بیماری لکه غربالی زردآلو
لکه غربالی از مهمترین بیماری‌های زردآلو در کشور است که در اکثر استان‌های کاشت زردآلو دیده میشود. تمام مناطق معتدله جهان این بیماری روی درختان هسته‌دار مشاهده شده است. عامل بیماری قارچی به نام wilsonomyces carpophilus است. این قارچ زمستان را به صورت ریسه، استروما، کنیدی روی زخم‌های سرشاخه و یا جوانه‌ها باقی می‌ماند.
رایج‌ترین علائم این بیماری وجود لکه‌های بنفش تا قهوه‌ای روی برگ‌ها در فصل بهار و تابستان است که به تدریج بزرگتر شده و کم کم تیره‌تر میشود. این لکه‌ها با گرم‌تر شدن هوا از برگ جدا میشوند و یک ظاهر سوراخ سوراخ و غربالی شکل را به برگ درختان میدهد. البته از نظر ظاهری با لکه‌های بیماری باکتریایی اشتباه گرفته میشوند. لکه‌ها در بیماری باکتریایی دارای حاشیه منظم و هاله شفاف در اطراف لکه‌ها هستند. لکه‌ها در میوه زردآلو ابتدا به اندازه نقاط خیلی ریز و بنفش رنگ است که کم کم با بزرگ شدن میوه لکه ها هم بزرگتر میشوند.
کنترل بیماری لکه غربالی
بهترین راهکار برای مبارزه با بیماری قارچکشهای مسی مانند اکسیدمس یا بردوفیکس است که در دو نوبت یکی در زمان ریزش برگ‌ها در پاییز و نوبت دیگر اواخر زمستان در زمان تورم جوانه‌ها استفاده میشود. البته برخی کارشناسان اعتقاد دارند که قارچ کش‌های مسی در هسته‌داران فقط تا قبل از بیدار شدن آنها قابل استفاده هستند به همین جهت برخی قارچ کش‌های دیگر برای بعد از بهار معرفی شده‌اند.
قارچکشهای دیگری مانند کاپیتان، کلروتالونیل، ایپرودیون و مانکوزب برای کنترل بیماری غربالی درختان هسته‌دار در دنیا استفاده میشود که در مرحله پس از ریزش گلبرگ‌ها قابل استفاده هستند. بهترین سم برای بیماری لکه غربالی قارچکش های مسی مانند بردوفیکس است که اواخر پاییز بعد از ریزش برگ‌ها و اواخر زمستان در مرحله تورم جوانه‌های گل استفاده شود. با توجه به اینکه قارچ بیماری زا در بهارهای سرد و مرطوب بیشتر گسترش پیدا می‌کند در شرایط سرد و مرطوب می‌توانید ۱۴ روز بعد از سمپاشی دوم دو نوبت دیگر به فواصل دو هفته با قارچ کش‌های نام برده سمپاشی انجام دهید. در صورتی که جوانه‌ها باز نشده اند می‌توانید از قارچ کش‌های مسی استفاده کنید و در صورت متورم شدن جوانه زدن بعد از ریزش گلبرگ‌ها می‌توانید از قارچ کش کاپتان به غلظت ۳ در ۱۰۰۰ استفاده کنید.
بیماری شانکر باکتریایی درختان میوه هسته‌دار
توسط باکتری‌های جنس pseudomonas syringae ایجاد میشود که از مهمترین عوامل خسارت زا در باغات میوه در سراسر جهان هستند و بیشتر در آب و هوای سرد و مرطوب و حتی شرایط گرم و مرطوب هم گسترش پیدا می‌کند. ایجاد شانکر می‌تواند باعث مرگ جوانه‌ها و گلهای محصول شود و راندمان را بین ۲۰ تا۸۰ درصد کاهش دهد.
علائم دیگر بیماری وجود ضعف عمومی، کاهش رشد درخت، تولید صمغ در نواحی فرو رفته و تیره‌تر از بخش‌های سالم است که اغلب به طرف بالا پیشروی می‌کنند. تولید صمغ در مناطق آلوده بعد از شروع فصل رشد آغاز میشود. درختان در شرایط آلودگی نسبت به سرمازدگی، یخبندان و حشرات دیگر بسیار حساس‌تر میشوند. آلودگی‌های برگی به صورت لکه‌های آب سوخته از قطر ۱ تا ۳ میلی‌متر دیده میشوند که کم کم لکه‌ها قهوه‌ای خشک و شکننده و در نهایت از بافت سالم برگ جدا میشوند که در این حالت ظاهر غربالی شکل به برگ میدهد. از جمله علائم دیگر بیماری شانکر خشکیدگی سرشاخه‌ها و قهوه‌ای و آویزان شدن جوانه و شکوفه ها است.زمستان گذرانی باکتری‌ها داخل شانکرها، برگ‌ها و علف‌های هرز است.
روش‌های کنترل بیماری شانکر باکتریایی
بیماری شانکر و لکه غربالی از نظر زمستان گذرانی عامل بیماری مشابه هستند. از جمله اقدامات برای کاهش بیماری جلوگیری از ایجاد تنش رطوبتی و انجام آبیاری منظم، کوددهی و تغذیه کافی و اصلاح خاک‌های شنی و سبک است زیرا به دلیل اینکه سریعتر آب خود را از دست می‌دهند درختان بیشتر در معرض تنش خشکی قرار می‌گیرند و مستعد ابتلا به این بیماری‌ها میشوند. بهتر است در سال‌های اولیه کاشت نهال کل تنه را با ترکیب پودر کائولن و بردوفیکس رنگ آمیزی کنید. استفاده از عناصر غذایی مانند فسفر و پتاسیم، هرس شاخه‌ها و سرشاخه‌های بیمار و سوزاندن آنها در زمستان، سوزاندن زخم‌های روی تنه و شاخه‌های بزرگ با کمک مشعل دستی به مدت ۵ تا ۲۰ ثانیه می‌تواند در کنترل بیماری موثر باشد. سمپاشی پاییزه و زمستانه با استفاده از قارچ کش بردو تا قبل از باز شدن جوانه‌ها راهکار مناسبی است.
بیماری پیچیدگی هلو
یکی از بیماری‌های رایج در درختان هلو است که باعث تورم پیچیدگی و شکنندگی برگ میشود. برگهای آلوده به سرعت به رنگ زرد و قهوه‌ای درآمده و باعث ریزش زود هنگام آنها و کاهش محصول میشود. این بیماری در اکثر مناطق هلوکاری ایران جمله خراسان، تهران، قزوین، زنجان، گلستان و … وجود دارد. بیماری پیچیدگی برگ هلو به لب شتری هلو نیز معروف است. عامل بیماری قارچی به نام taphrina deformans است. این بیماری اصولاً در جاهای گرم و خشک اهمیت زیادی ندارد در مناطق سرد و معتدل با بهار و تابستان مرطوب گسترش دارد. دمای ایده‌آل برای قارچ بین ۶ تا ۲۶ سانتیگراد است. قارچ بیماری‌زا با تولید هورمون رشد باعث تشدید سلولی و بزرگ شدن سلول‌ها و تغییر رنگ بافت آلوده میشود و در نهایت باعث پیچیدگی، تورم، تغییر رنگ، خشکیدگی و ضعف عمومی گیاه میشود. بهترین راهکار برای کنترل بیماری استفاده از قارچ کش‌های مسی است. البته ترکیبات مسی در فصل رشد باعث گیاه سوزی در هسته داران میشوند و بهتر است در پاییز و زمستان استفاده شوند.
مدیریت و کنترل بیماری
تغذیه مناسب با استفاده از کودهای حاوی فسفر و پتاسیم مانند فسفیت پتاسیم، سمپاشی در پاییز زمانی که ۵۰ تا ۷۰ درصد برگ‌ها ریزش کردند و اواخر زمستان قبل از تورم جوانه‌ها با استفاده از قارچ کش‌هایی مانند بردوفیکس، اکسید مس یا اکسی کلرور مس. اگر تا قبل از تورم جوانه‌ها و در دوران خواب سمپاشی انجام نشود تنها تا پایان اردیبهشت ماه برای کاهش بیماری فرصت سمپاشی داریم. یکی دیگر از سمومی که برای کنترل بیماری قابل استفاده است قارچکش کاپیتان است.
بیماری سفیدک یا سفیدک حقیقی هسته داران
این بیماری بیشتر روی درختانی مانند هلو و شلیل خسارت وارد می‌کند علائم بیماری به صورت پوشش سفید رنگ نمدی شکل روی هر دو سطح برگ جوان، پیچیدگی و بد شکلی برگ و میوه، لکه‌های سفید تا زرد روی میوه و ریزش میوه‌های جوان است که باعث کاهش بازارپسندی محصول میشوند. در صورت عدم مبارزه با بیماری منجر به ضعف عمومی درخت و از بین رفتن محصولات باغ میشود. عامل این بیماری قارچی به نام sphaerotheca pannosa است که به صورت ریسه در جوانه ها زمستان گذرانی می‌کند.
استفاده از ارقام مقاوم برای احداث باغ، استفاده متعادل از کودهای نیتروژنی و کاربرد بیشتر کودهای حاوی پتاسیم و فسفر، هرس به موقع و ایجاد تهویه در باغ و سمپاشی بهاره سه تا پنج هفته بعد از ریزش گلبرگ‌ها با یکی از سموم جذبی مانند توپاس یا استروبی و یا ترکیبات گوگردی.
نتیجه گیری
در این مقاله با انواع بیماری‌های درختان هسته‌دار مانند بیماری لکه غربالی زردآلو، بیماری شانکر هلو، پیچیدگی برگ هلو و سفیدک هلو شلیل آشنا شدیم و راهکارهای کنترل آنها و بهترین قارچکش بیماری هسته داران را معرفی کردیم.
